A- A+

PORTRETY FRANCISZKA JAŹWIECKIEGO

SZTUKA W AUSCHWITZ

SZTUKA W AUSCHWITZ

PORTRETY FRANCISZKA JAŹWIECKIEGO

W zbiorach Muzeum Auschwitz zachowało się m.in. 114 portretów wykonanych przez Franciszka Jaźwieckiego (artystę krakowskiego) w różnych obozach koncentracyjnych – jeden z Gross-Rosen (autoportret), jedenaście z Auschwitz, większość z obozów Buchenwald i Sachsenhausen. Niemal wszystkie, z wyjątkiem tych powstałych w Auschwitz, posiadają numery obozowe i są dokładnie opisane przez artystę. Jest na nich napisane nazwisko więźnia, miejsce wykonania, data.


Z KL Auschwitz zachowało się tylko 11 prac Franciszka Jaźwieckiego. Wiemy na pewno, że w tym obozie artysta wykonał znacznie więcej portretów, jednak zostały mu odebrane. Część rysunków została znaleziona przez esesmanów pod siennikiem jego pryczy. Te, które zachowały się, prawdopodobnie powstały już po odbyciu przez niego kary. Na zachowanych rysunkach wykonanych w Auschwitz tylko w dwóch przypadkach widnieją pełne numery obozowe portretowanych więźniów. Najprawdopodobniej artysta już raz ukarany przez esesmanów i świadomy konsekwencji nie chciał narażać swoich modeli. Pojawią się one dopiero w kolejnych obozach.


Zachowane portrety więźniów autorstwa Jaźwieckiego należą do najbardziej sugestywnych dzieł powstałych w warunkach obozowych. Odznaczają się niezwykłą ekspresją, realizmem i siłą wyrazu oraz trafnie oddają stany wewnętrzne portretowanych. Jego rysunki przedstawiają konkretnych ludzi, ofiary niemieckich obozów koncentracyjnych. Skonfrontowane ze zdjęciami sprzed uwięzienia lub z dnia rejestracji ukazują znaczącą przemianę fizyczną i psychiczną portretowanych więźniów.

Rysunek ołówkiem. Portret więźnia w bluzie więźniarskiej z numerem P79042+ i trójkątem po lewej stronie na wysokości piersi. Głowa krótko ostrzyżona. Twarz poważna, smutna, wychudzona. Wzrok skierowany lekko w lewo. Usta lekko zaciśnięte. Brwi ściągnięte.

Źródło: Zbiory PMA-B

Franciszek Jaźwiecki, Autoportret, KL Auschwitz 1942.

Fragment relacji Franciszka Jaźwieckiego, byłego więźnia obozu Auschwitz:

Nie widzieć cudzych ani swoich oczu tak przeraźliwie bezradnych i dziwnych, gdzie niemal w każdych czai się egoistyczna wola przeżycia nawet kosztem drugich, lub choćby tylko nie znalezienia się w pierwszym szeregu idących na śmierć.

Źródło: Franciszek Jaźwiecki, Zespół Wspomnienia, t. 3, k. 455.

W czasie jednej z rewizji esesmani znaleźli rysunki artysty ukryte pod siennikiem w jego pryczy. Jaźwiecki został za to skazany na trzy miesiące karnej kompanii, stracił również pracę pod dachem. Pomimo tego po odbyciu kary zaczął tworzyć od nowa.