A- A+

PRZYBYCIE PIERWSZYCH NADZORCZYŃ DO KL AUSCHWITZ I UTWORZENIE ODDZIAŁU KOBIECEGO

KOBIETY W SŁUŻBIE SS

KOBIETY W SŁUŻBIE SS

PRZYBYCIE PIERWSZYCH NADZORCZYŃ DO KL AUSCHWITZ I UTWORZENIE ODDZIAŁU KOBIECEGO

W początkowej fazie swojego istnienia założony wiosną 1940 roku KL Auschwitz był obozem wyłącznie męskim. Dopiero pod koniec marca 1942 roku skierowano do niego pierwsze transporty więźniarek, a wraz z nimi także nadzorczynie. Główną przyczyną utworzenia oddziału dla kobiet w KL Auschwitz był fakt, że jedyny istniejący dotychczas obóz kobiecy Ravensbrück był przepełniony. Władze SS dążyły do odciążenia tego obozu od przyjmowania kolejnych transportów, a jednocześnie do opróżnienia przepełnionych kobietami więzień. Pierwszy transport kobiet, który 26 marca 1942 roku został skierowany do KL Auschwitz, składał się z 999 więźniarek, głównie Niemek, które oznaczono numerami od 1 do 999. Wśród przybyłych z FKL Ravensbrück znajdowały się głównie kryminalistki oraz więźniarki aspołeczne, które w zamyśle władz SS miały objąć funkcje blokowych i kapo w nowo powstałym oddziale kobiecym. Tego samego dnia, kilka godzin później dotarł do KL Auschwitz kolejny transport. Składał się on z 999 Żydówek, skierowanych z Popradu na Słowacji, które oznaczono numerami od 1000 do 1998. Więźniarki zostały umieszczone w odseparowanych murem od reszty obozu blokach oznaczonych numerami od 1 do 10.

Rzędy bloków z perspektywy ogrodzenia.

Bloki oznaczone numerami od 1 do 10, w których utworzono oddział kobiecy na terenie obozu macierzystego.

Źródło: APMA-B

Wraz z pierwszym transportem więźniarek z FKL Ravensbrück przybyła także grupa dziewięciu nadzorczyń. Były to: Johanna Langefeld, Therese Brandl, Elly Hartmann, Elisabeth Mühlan wraz z siostrą Gertrudą Weniger, Käthe Gutschmidt, Margot Lisabeth Drechsel, Elfriede Runge oraz prawdopodobnie Helene Dörnbrack. Johanna Langefeld objęła stanowisko głównej nadzorczyni (Oberaufseherin) w nowo powstałym oddziale kobiecym obozu Auschwitz.

Źródło: APMA-B

Therese Brandl – urodziła się 1 lutego 1909 roku w bawarskiej miejscowości Staudach. Od września 1940 do marca 1942 roku pełniła służbę w FKL Ravensbrück. Później została skierowana do KL Auschwitz, gdzie pozostała do końca 1944 roku, sprawując funkcję nadzorczyni do spraw raportowych (Rapportführerin) oraz nadzorując więźniarki pracujące w podobozie w Rajsku. W kwietniu 1941 roku wstąpiła do NSDAP, zostając członkiem partii o numerze legitymacji 8920950. W grudniu 1944 roku na własną prośbę została oddelegowana do służby w podobozie Mühldorf. Po wojnie skazana w procesie przeciwko czterdziestu byłym członkom załogi KL Auschwitz na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok wykonano w styczniu 1948 roku w więzieniu przy ulicy Montelupich w Krakowie.

Źródło: BA

Legitymacja potwierdzająca przynależność Therese Brandl do NSDAP.

Źródło: DRK-Suchdienst: Zentrale Auskunfts- und Dokumentationsstelle in München (dalej: DRK- Suchdienst).

Gertrud Weniger, z domu Mühlan – urodziła się 29 grudnia 1920 roku w Schönau. Wiosną 1941 roku rozpoczęła szkolenie w FKL Ravensbrück oraz złożyła wniosek o przyjęcie do NSDAP. W dniu 1 lipca 1941 roku została członkiem partii o numerze legitymacji 8923152. Wiosną 1942 roku otrzymała przydział do służby w KL Auschwitz, gdzie pozostała do maja 1944 roku, a następnie została skierowana do obozu we Flossenbürgu. Od listopada 1944 roku sprawowała funkcję głównej nadzorczyni w podobozie Oederan, który podlegał komendanturze obozu we Flossenbürgu. Po wojnie aresztowana przez władze radzieckie i jako była nadzorczyni skierowana w 1946 roku do Obozu Specjalnego NKWD nr 4 Bautzen. Dalsze losy nieznane.

Dziewięć pierwszych strażniczek przybyłych z FKL Ravensbrück miało za zadanie czuwać nad organizacją i rozwojem oddziału kobiecego w KL Auschwitz, który formalnie do 10 lipca 1942 roku podlegał komendanturze FKL Ravensbrück, a następnie został podporządkowany komendantowi KL Auschwitz Rudolfowi Hössowi. Pierwszym kierownikiem oddziału kobiecego mianowano SS-Obersturmführera Paula Heinricha Theodora Müllera, a funkcję Oberaufseherin pełniła Johanna Langefeld.


Nadzorczynie oddelegowane do służby w KL Auschwitz nie były zadowolone z panujących tam warunków, które różniły się bardzo na niekorzyść od tego, do czego były przyzwyczajone podczas swego pobytu w FKL Ravensbrück. Według zeznań byłych więźniarek obóz Ravensbrück w porównaniu do Auschwitz był czystszy. Warunki mieszkalne i sanitarne i to zarówno więźniarek, jak i nadzorczyń były lepsze w Ravensbrück.

Nadzorczynie te przybyły do Oświęcimia, przy czym żadna z nich nie przyjechała dobrowolnie, aby budować od nowa obóz, i to w najcięższych warunkach. Już na samym początku większość z nich chciała uciekać z powrotem do spokojnego i wygodnego życia w Ravensbrück.

Źródło: Höss Rudolf, Wspomnienia Rudolfa Hössa komendanta obozu oświęcimskiego, Warszawa 1956, s. 98.

Patrzyłyśmy zdumione, jak przed naszymi oczyma przechodziły w cywilnych rzeczach, z czerwonymi pasami na plecach, dziwacznie ubrane, brudne kobiety. My z Ravensbrück miałyśmy na sobie jednakowe szaro-niebieskie czyste pasiaki. Na nogach dwa jednakowe buty, a nie dwa od różnej pary drewniaki. Przyjechałyśmy z obozu, gdzie był wielki głód, bardzo ciężka praca, egzekucje, ale było czysto (…). Widok, który nam się przedstawił, w niczym nie przypominał pruskiego porządku obozu w Ravensbrück. Tu między barakami walały się jakieś szmaty, ludzkie odchody, skorupy.

Źródło: Germaine Heybowicz-Nowicka, APMA-B, Wspomnienia, t. 108, k. 158-160.

Oddział kobiecy w obozie macierzystym funkcjonował do sierpnia 1942 roku, kiedy to przeniesiono więźniarki na odcinek BIa do Birkenau, gdzie utworzono obóz kobiecy.

Baraki murowane na odcinku BIa w Birkenau.

Źródło: APMA-B